Over je ego en je superego

Luister deze blog als podcast op Spotify, in je Apple Podcast app of op SoundCloud).

De primaire drijfveren van mensen, dus ook van jou zijn: erkenning, zelfvertrouwen en zelfbeeld. Wat hiervan de betekenis is voor jou, ligt aan je programmering. Dat geldt ook voor je angsten.

Hoe dan ook zoek je bevestiging, wil je gezien worden. Je ego wil gestreeld worden, zeggen we dan. Eigenlijk is dat je superego. In de voorgaande hoofdstukken heb ik je verteld over de belangrijke rol die alle onbewuste processen spelen in je dagelijkse handelingen.

De Oostenrijkse neuroloog Sigmund Freud bedacht een model bestaande uit drie delen die onze gedachten en ons gedrag bepalen: het id, het ego en het superego.

Het id is je instinct, gericht op overleven. Min of meer het reptielenbrein. Het heeft geen rem en zoekt bevrediging. En snel een beetje. Het ego is wat ik je bewuste zou noemen. De processen die zich in je prefrontale cortex afspelen. Het superego is ons geweten. Dat checkt je verlangens en gedrag tegen je normen en waarden vanuit je programmering. Het is je interne criticus en je moraalridder. Het zet de rem op de oerdriften van het id. Maar het herinnert je ook aan je idealen en je doelen.

Het ego controleert het id door bewust, rationeel en controlerend op te treden. Je ego is ook je realist en houdt de balans tussen je id en je superego. Daarmee houdt het je superego ook tegen door je dromen terug te brengen naar de realiteit. Zonder je ego zou je niet mee kunnen doen in de maatschappij. Tegelijkertijd houdt het ego je klein. Freud was groot fan van dromen, omdat daar de onbewuste drijfveren van mensen naar boven komen, zonder de beperkingen van het ego.

Figuur 10: Het id, het ego en het superego

Het superego is het stemmetje in je hoofd. Het schuldgevoel (je interne criticus). Het stemmetje dat zegt: “Dat kan je niet!” En je een klein gevoel geeft. Maar ook die van de aansporing om dingen te doen omdat het moet. Dat ‘moeten’ komt uit programmering. Het is ook de stem van de relativering. Van het afvlakken. “Zo erg is het niet joh.” Het superego vindt het dan ook fantastisch in de dramadriehoek. Het houdt je lekker op je plek. Op dezelfde plek als gisteren. Dan gaat er ook niets mis (angst om te falen). Het houdt je ‘normaal’. Zorgt er voor dat je niet gek doet. Niet anders dan de anderen. Dat je niet afwijkt (angst om er niet bij te horen). Het houdt je gevangen in allerlei regels. Die regels zijn er om jou te beschermen. Ook al heb je al die regels zelf bedacht en bestaan de meeste helemaal niet. Het herinnert je aan je ervaringen en je eerdere lessen. Het weerhoudt je ervan een podium te beklimmen en zal als je dat wel doet de tomaten en eieren met open armen opvangen, bevestigend uitroepend: “Zie je wel!”

Het superego schippert tussen jezelf laten zijn wie je bent en jezelf een plek te geven in een groter geheel. Om er bij te horen. Het kan te ambitieuze doelen kapotredeneren en onmogelijk maken. En zorgen dat je er dan maar niet eens aan begint. Als je je superego z’n gang laat gaan verlies je je glans, je energie en uiteindelijk jezelf. Het superego moet een sparringpartner zijn, niet de macht hebben.

Het kunnen omgaan met je superego begint bij het horen van de stemmetjes en het identificeren van je superego. Daarna kan je aan de slag met het tegenspreken ervan. Maar dan moet je natuurlijk wel weten welk stemmetje wanneer spreekt. En ook nu zeg ik weer: daar gaan we het later over hebben.

Groeten,

Frank

Deze post (of een bewerking daarvan) is onderdeel van mijn boek ‘En nu echt!’.