Verandering gaat niet vanzelf. Je moet aan het werk. Maar waar begin je? En hoe werkt verandering? Iedere week praat ik je bij over hoe je brein werkt. Het afgelopen half jaar heb ik je verteld waarom je niet verandert. Nu ben je zover om de verandering aan te gaan. De sleutel ligt in bewust gedrag. Maar hoe werkt bewust gedrag? Nou, dat ga ik je vertellen.
Het is net als met afvallen, of producten kopen met die groene of blauwe vinkjes. Je zou misschien automatisch voor het meest zoete of vette product kiezen, maar er is ook een andere keuze. Het is de truc om niet voor je automatische eerste keuze te gaan.
Je bewuste is er om je onderbewuste te onderdrukken, te besturen en flexibel(er) te handelen. In de ruimte tussen stimulus en respons wil je naar gewenst gedrag bewegen.
De toekomst is een gevolg van wat je vandaag doet en dat is gebaseerd op wat je in het verleden hebt gedaan. Vandaag heb je de kans andere keuzes te maken om de toekomst niet hetzelfde te laten zijn als het verleden.
Als je doet wat je gisteren deed is het vreemd te verwachten dat het morgen anders wordt.
Vandaag is het enige moment dat je keuzes kunt maken. Je weet niet wat er in de toekomst gebeurt en wat gebeurd is, is gebeurd. Daar doe je niets aan. Als je denkt dat het anders is, meld je dan bij een kerk of een gesticht.
Het heden is de optelsom van je keuzes uit het verleden, maar de toekomst hoeft dat niet te zijn. Je kunt vandaag andere keuzes maken en een andere weg inslaan en zo de toekomst veranderen.
Je kan zeggen: “Zo ben ik nou eenmaal geboren”, of nog korter: “Zo ben ik nou eenmaal”. Maar dan laat je het je overkomen. En dan zit je in de slachtofferrol. Het is niet zo dat dingen je maar gebeuren. In de taart in mijn blog over wat jouw geluksgevoel bepaalt heb je kunnen zien dat je aan de linkerkant van de taart de ruimte hebt je eigen keuzes te maken. Die eigen keuzes zijn je bewuste keuzes. Onbewust maak je dezelfde keuze als gisteren. Daar kan je jezelf ook slachtoffer van maken. Of je zoekt de 5% bewust gedrag op en gaat aan de slag om morgen een andere keuze te maken dan gisteren.
Je onbewuste kent geen onderscheid tussen werkelijkheid en fictie en kan niets afwijzen en niets creëren. Met bewuste keuzes kan je stoppen met het verkeerde gedrag. Kan je jezelf veranderen. Beter worden. Meer wie je wil zijn. Verder komen. En je hoeft maar 1% beter te zijn dan je omgeving om er bovenuit te steken en het verschil te maken. Dit is je razor’s edge: jouw unieke toegevoegde waarde waarom jij gewaardeerd wordt, mensen jou graag in je team willen hebben, of mensen met je willen trouwen.
Je bent je vorige beslissingen, maar je wordt je volgende. Wat je aandacht geeft dat groeit. Dat kost energie en is moeilijk. En ingewikkeld, want groei, herstel, verbetering, het werkt allemaal indirect. Alleen negatieve dingen kan je rechtstreeks doen. Iets kapot maken is makkelijk. Het milieu vervuilen is makkelijk. Het milieu schoon maken moeilijker. Je hebt nieuw gedrag nodig dat nieuwe resultaten geeft. Maar je gedrag is een gevolg van onbewuste reacties op stimuli.
Between stimulus and response there is a space. In that space lies our freedom and power to choose our response. In our response lies our growth and freedom.
Viktor Frankl
Je reageert op stimuli vanuit de omgeving met de vaardigheden en kwaliteiten, de competenties, die je bezit. Dit doe je op basis van wat je gelooft, je overtuigingen. Dat doe je omdat je bent wie je bent, vanuit je levensdoel, je identiteit. Daaronder ligt je missie of je zingeving. Dit inzicht maakte voor mij in één klap de noodzaak van dit tweede boek duidelijk. ‘En nu jij!’ ging over het wat, waar en het hoe en hoe dat te bereiken, om daarna direct naar de binnenste ring te stappen. Maar zonder de verbinding met de binnenste drie lagen van de ui komt verandering niet tot stand. Dus tenzij die lagen al in orde waren ga je het niet redden. De stimulus komt van buiten, maar de reactie van binnen.
Figuur 14: De logische niveaus van Dilts en Bateson
Als je je laat leiden door je programmering doe je wat je gisteren deed. Om te veranderen moet je ingrijpen op het moment dat je je oude gedrag wilde gaan vertonen. Dat ingrijpen doe je tussen de impuls en je reactie. Of: tussen stimulus en respons. Vanuit je missie wil je iets anders en wil je anders zijn. Het klinkt schizofreen, maar je wil een andere identiteit. Van buiten gezien: je wil anders overkomen, anders bekend staan.
Het gaat hier niet over geld, roem, dure auto’s en vrijstaande villa’s, het gaat over de dingen die jou gelukkig maken. Het gaat niet over genot, maar over geluk. De materialistische zaken kunnen alleen maar een gevolg zijn. Immers, genot maakt niet gelukkig. Zelfs niet een leven vol genot. Genot is het geluk van de dwazen. Tenzij het genot het gevolg is van een gelukkig leven. Dan wel.
Om je automatische gedrag te veranderen moet je de ruimte tussen stimulus en respons oprekken. Alleen mensen kunnen de respons uitstellen. Er wordt nog getwijfeld of dolfijnen deze kunst ook beheersen. Wij hebben vier eigenschappen om die respons uit te stellen. Bijna alle dieren hebben er twee. Rhesusapen misschien drie. Wij hebben een bewustzijn, een vrije wil (al wordt daar ook over gediscussieerd), een creatief voorstellingsvermogen en een geweten. Da’s uniek!
Hierdoor kunnen we naar onszelf kijken, vanuit onze dualistische verhouding tot onszelf, en over onszelf en ons gedrag oordelen.
Vanuit dit oordeel kan je bepalen dat je anders wil gaan reageren. Je kunt op zoek gaan naar de ruimte tussen stimulus en respons. Daar ligt onze vrijheid van keuze. Daar ligt de mogelijkheid effectiever te worden. Meer waarde toe te voegen. Gelukkiger te worden.
Dit is moeilijk, gaat tegen ons superego in en het is vermoeiend. Het vereist doorzettingsvermogen en je zal offers moeten brengen. Het vereist creativiteit en een andere blik op dingen. De vraag is niet óf wij geconditioneerd zijn. De vraag is of wij sterker kunnen zijn dan onze conditioneringen en in staat om onze eigen wil in te zetten. Maar het kan. Jij kan het. Ik ga je helpen. Stay tuned!
Groeten,
Frank
Deze post (of een bewerking daarvan) is onderdeel van mijn boek ‘En nu echt!’. Klik hier voor meer info.
